Hoe artsen beslissen…
Waarop baseren artsen hun beslissing over een behandeling? En hoe komt het dat er zulke grote verschillen bestaan tussen artsen? Teun Teunis, plastisch chirurg in opleiding en mede-oprichter van PatientPlus, legt medische besluitvorming uit en bepleit Samen Beslissen in de spreekkamer.
Er zijn twee belangrijke redenen voor deze verschillen. Allereerst denken artsen verschillend over de indicatie voor een behandeling. En ten tweede houden ze in verschillende mate rekening met de voorkeur van een patiënt bij het kiezen van een behandeling. Dit maakt dat dezelfde patiënt dus door verschillende artsen op een andere manier wordt behandeld. Dit fenomeen kennen we als ‘praktijkvariatie’; ontdekt door de Britse arts en onderzoeker Glover.
Het viel Glover op dat knippen van amandelen bij kinderen in het ene schooldistrict veel vaker voorkwam dan in het andere. Een kind uit het ene schooldistrict had een twintig keer grotere kans op deze behandeling dan een kind uit het dorp 10 kilometer verderop. Dit bleek afhankelijk te zijn van de schoolarts die de indicatie voor de operatie stelde. Veranderde de schoolarts van district, dan wijzigde ook opeens het aantal keelamandeloperaties.
Artsen geven hun eigen interpretatie aan wat volgens hen de beste behandeling is – zo blijkt ook uit dit voorbeeld. Dat komt mede doordat er vaak geen beste behandeling is. Grote gerandomiseerde studies laten regelmatig geen, of slechts een klein verschil tussen behandelingen zien. Medische besluitvorming berust dan ook dikwijls op onzeker bewijs. Twee artsen kunnen eenzelfde patiënt verschillend behandelen, zonder dat ze een ‘verkeerde’ behandeling uitvoeren of de richtlijn niet volgen.
Die eigen interpretatie van artsen wordt voor een groot deel gevoed door heuristieken, zo weet Teun. Heuristieken zijn mentale sluiproutes die mensen in staat stellen om snel een beslissing te maken. Voor orthopeden geldt bijvoorbeeld: ‘maak bij een patiënt met vermoedelijke knieslijtage altijd een röntgenfoto’. Ander voorbeelden zijn: ‘ik volg wat mijn opleider me heeft geleerd’ (verankering-heuristiek) of ‘ik kies de eerste optie die in me opkomt’ (take the first-heuristiek).
Daarnaast speelt ook ‘bias’ een rol: een voorspelbare afwijking van de ratio, waarbij men de besluitvorming laat beïnvloeden door andere factoren. Een bekend voorbeeld is de overtuigingsbias. Als bijvoorbeeld een bepaalde behandeling bewezen effectief blijkt voor een aandoening, maar dit indruist tegen de overtuiging van de arts, dan zal hij dat doorgaans maar moeilijk kunnen accepteren. Ook kunnen artsen er moeite mee hebben om af te wijken van hun initiële behandelplan. Ze moeten dan immers toegeven dat hun eerste beslissing waarschijnlijk niet juist was.
Artsen zijn dus net mensen – ieder van ons laat zich bij beslissingen leiden door heuristieken en bias. Toch is het belangrijk dat artsen zich hiervan bewust zijn en twijfelen aan hun intuïtieve keuzes, bepleit Teun. En het is belangrijk dat artsen hun patiënten laten meebeslissen over een behandeling. Want alleen de patiënt kan overzien wat de gevolgen van een bepaalde behandeling voor zijn eigen leven is. Er is dus geen ‘beste behandeling’; die verschilt per patiënt. Welke behandeling dat is, dat beslissen de arts en patiënt samen door met elkaar in gesprek te gaan, aldus Teun.
Wil je meer lezen over hoe artsen beslissen en de voordelen van Samen Beslissen? Bestel dan ons boek ‘SAMEN Beslissen: waarom moeilijk doen als het SAMEN kan?’. In het hoofdstuk ‘Hoe artsen beslissen’¦’ legt Teun dit uitgebreid uit. Zorgverleners kunnen het boek gratis bestellen, zo lang de voorraad strekt.
Ben je na het lezen van dit artikel ook overtuigd van het belang van Samen Beslissen? Neem dan contact met ons op. We vertellen je graag hoe onze keuzehulpen Samen Beslissen eenvoudiger en leuker maken. Momenteel hebben we voor meer dan zestig diagnose een online keuzehulp beschikbaar en werkt ons team aan twintig nieuwe keuzehulpen. Grote kans dat er ook voor jouw specialisme een keuzehulp is ontwikkeld of in ontwikkeling is!